Skóra sucha czy odwodniona? Różnice między nimi wyjaśnia dr Alicja Śliwowska

Skóra sucha? A może odwodniona?

Skóra sucha i odwodniona skóra, to nie to samo. Pierwszy termin oznacza rodzaj skóry, który cechuje się obniżoną ilością i aktywnością gruczołów łojowych, a co za tym idzie, płaszczem hydro-lipidowym skóry uboższym we frakcję tłuszczową i większą tendencją skóry do utraty nawilżenia.

Skóra odwodniona z kolei to typ cery, który ma zwykle związek z nieprawidłowo funkcjonującą barierą naskórkową, co ma związek z jej zwiększoną przepuszczalnością.

Wspólną cechą skóry suchej i odwodnionej jest nasilenie zjawiska przeznaskórkowej utraty wody, czyli TEWL. Warto podkreślić, że dana skóra ma określony rodzaj i typ, choć to drugie nie zawsze bywa określone.

Wśród rodzajów skóry wymienia się skórę mieszaną, tłustą, normalną i suchą.

Znane nam typy skóry to z kolei naczyniowa, trądzikowa, dojrzała, wrażliwa i odwodniona.

Często obserwuje się występowanie skóry mieszanej czy tłustej i jednocześnie odwodnionej. Choć wydawałoby się to mało możliwe, bo tego rodzaju skóry nie narzekają na niedobór sebum, to występuje stosunkowo często. Wynika to głównie z nieprawidłowej diety, ubogiej w niezbędne, nienasycone kwasy tłuszczowe oraz zbyt agresywnej pielęgnacji, zbyt mocno ingerującej w barierę naskórkową.

Problemy towarzyszące suchej skórze

Suchość skóry to nie tylko kwestia estetyczna, ale też duży dyskomfort. Ma bowiem często związek ze wzmożonym świądem. Co ciekawe, podrapanie skóry wiąże się z ryzykiem powstawania mikrourazów i naruszenia integralności bariery naskórkowej. To z kolei prowadzi do jej wzmożonej przepuszczalności i zwiększonego ryzyka reakcji układu odpornościowego skóry, co może nasilać świąd i istniejący stan zapalny. Dotyczy to szczególnie osób z atopowym zapaleniem skóry.

Nadmierne złuszczanie naskórka może dotykać również skóry głowy, co przez wiele osób jest interpretowane jako łupież, choć wcale nie ma związku z Malassezia. Stosowanie agresywnych preparatów do pielęgnacji skóry może jedynie nasilić problem. Wówczas warto skonsultować się z trychologiem i zacząć od odbudowy bariery naskórkowej skóry głowy.

Sucha i odwodniona skóra – etiopatogeneza

Zacznijmy od podstaw, czyli wyjaśnienia pojęcia NMF. Naturalny czynnik nawilżający (ang. natural moisturizing factor, NMF) to kompozycja rozpuszczalnych w wodzie związków, które są obecne w komórkach warstwy rogowej skóry i są odpowiedzialne za utrzymywanie w niej odpowiedniego poziomu nawilżenia.

W skład NMF wchodzą aminokwasy, kwas piroglutaminowy i jego sól sodowa, mocznik oraz kwas moczowy, amoniak, glikozamina, kreatynina, sole kwasu mlekowego, cytrynowego i mrówkowego oraz jony (m.in. sodu, wapnia, potasu i chloru). Aminokwasy stanowią znaczną część (ok. 40%) NMF.

Prekursorem wspomnianych aminokwasów jest filagryna - jedno z kluczowych białek warunkujących prawidłową, barierową funkcję naskórka, które powstaje w warstwie rogowej naskórka. Filagryna wraz z keratyną stanowią główne (80–90%) składniki białkowe naskórka, zwłaszcza w jego warstwie ziarnistej. Funkcją filagryny jest spajanie włókien keratyny w procesach dojrzewania keratynocytów, a jej przemiany dostarczają substratów do tworzenia się wspomnianego NMF.

Mutacja genu dla filagryny może prowadzić do nieprawidłowej budowy bariery naskórkowej, co wraz z zaburzoną pracą i/lub niedostateczną ilością gruczołów łojowych stanowi główne przyczyny powstawania suchej skóry. Co ciekawe, naukowcy wskazują na możliwe powiązanie rogowacenia mieszkowego z mutacjami filagryny.

W dermatozach przebiegających z nieprawidłowym terminalnym różnicowaniem komórek naskórka (np. atopowe zapalenia skóry czy łuszczyca) obserwuje się zmniejszoną ilość NMF lub jego całkowity brak.

Etiopatogeneza skóry odwodnionej ma charakter wtórny i jest zwykle następstwem działań wpływających negatywnie na stan bariery naskórkowej i/lub aktywność gruczołów łojowych. Przykładem może być nieprawidłowa, zbyt agresywna pielęgnacja, skupiona na stosowaniu składników redukujących grubość warstwy rogowej naskórka z pominięciem etapów nawilżania i regeneracji.

Wśród innych przyczyn wymienia się także dietę ubogą w zdrowe tłuszcze oraz stosowanie farmakoterapii redukującej aktywność gruczołów łojowych (np. izotretinoiny).

Dysfunkcyjna bariera naskórkowa a starzenie się skóry

Większości z nas nieprawidłowo funkcjonująca bariera naskórkowa kojarzy się ze wzmożoną TEWL, ale to nie jedyny problem wynikający ze wspomnianej dysfunkcji. Nie tylko tracimy nadmierną ilość wody przez naskórek, co zaburza funkcjonowanie i przyspiesza starzenie naszego największego organu.

Jesteśmy też narażeni na przenikanie do głębszych warstw naskórka czynników pochodzenia zewnętrznego, m.in. drobnoustrojów i ich metabolitów czy zanieczyszczeń powietrza. To z kolei uruchamia kaskadę procesów zapalnych i ma związek z powstawaniem lub nasilaniem stanu zapalnego w skórze. W tym miejscu warto zahaczyć o „inflammaging”, czyli starzenie się skóry związane z toczącym się w niej procesie zapalnym o przewlekłym charakterze i niewielkim nasileniu.

Skutki tego procesu są zwykle niewidoczne gołym okiem, dlatego mogą umknąć naszej uwadze. Wśród przyczyn inflammagingu wymienia się nie tylko dysfunkcyjną barierę naskórkową, ale także wolne rodniki, promieniowanie UV oraz dysbiozę skóry. Mogłoby się wydawać, że skuteczna pielęgnacja anti-aging bazuje wyłącznie na antyoksydacji, fotoprotekcji i retinoidach.

Do tego zestawu należy dołączyć jeszcze preparaty zwiększające poziom nawilżenia naskórka i te o działaniu regenerującym, które będą wspierać regenerację bariery naskórkowej. Pielęgnacja jest ważna, ale nie zapominajmy o działaniu od środka. Dieta bogata w antyoksydanty, suplementacja kwasami omega-3 i odpowiednie nawodnienie są kluczowe.

Suchość skóry jako objaw towarzyszący innym zaburzeniom

Suchość skóry jest obserwowana w takich dermatozach jak rogowacenie mieszkowe, atopowe zapalenie skóry czy łuszczyca. Warto wspomnieć, że sucha skóra może być objawem takich chorób, jak cukrzyca, celiakia czy niedoczynność tarczycy i Hashimoto. Jeżeli suchość skóry na ciele jest dla nas objawem niepokojącym i towarzyszy innym dolegliwościom, należy skonsultować się z lekarzem.

Jak zredukować suchość skóry?

Warto zacząć już na etapie oczyszczania, wybierając dokładnie, ale delikatnie myjące preparaty. Można rozważyć te zawierające fazę olejową, ale też emulgator, aby dokładnie umyć skórę bez pozostawiania na jej powierzchni tłustego filmu. Istotne jest to, jak osuszamy skórę. Tarcie jej powierzchni osłabia barierę naskórkową, co również pośrednio wpływa na spadek jej nawilżenia. Przy suchości skóry ciała warto zrezygnować z długich, gorących kąpieli.

Kolejny etap to stosowanie preparatów nawilżających i regenerujących. Substancje nawilżające to hydrofilowe (wodolubne) cząsteczki, których zadaniem jest wiązanie cząsteczek wody i zwiększanie poziomu nawilżenia.

Część z nich działa wyłącznie na powierzchni skóry (np. kolagen, wielkocząsteczkowy kwas hialuronowy i jego sól sodowa – hialuronian sodu), a niektóre przenikają przez warstwę rogową i mogą nawilżać głębsze warstwy naskórka (np. gliceryna, mocznik). Inne składniki nawilżające godne uwagi to trehaloza, pullulan czy kwasy polihydroksylowe.

Hasło „substancje regenerujące” jest dość szerokie i mało precyzyjne. Składniki regenerujące barierę lipidową często „naśladują” te naturalnie występujące w cemencie międzykomórkowym, m.in. ceramidy, sterole i ich pochodne, kwasy tłuszczowe. Dobre działanie regenerujące wykazują także emolienty roślinne – oleje i masła.

Wiele produktów regenerujących działa dwutorowo – wzmacnia barierę lipidową, a więc wpływa też na nawilżenie skóry, redukując nadmierną, przeznaskórkową utratę wody. Dobrze jest łączyć ze sobą substancje nawilżające i te poprawiające funkcjonalność bariery naskórka.

Czy skóra trądzikowa może być sucha?

Skóry z trądzikiem zwyczajnym rzadko bywają suche, ponieważ ta dermatoza w znacznej części dotyka osób ze skórą mieszaną lub tłustą. Jednakże skóry trądzikowe mogą być odwodnione, to dość częsta sytuacja.

Nawilżanie i regeneracja to niezwykle ważne kroki w pielęgnacji każdej skóry, również tej z acne. Niestety są one często pomijane z obawy o pogorszenie stanu skóry, a to błąd. Osoby z trądzikiem często skupiają się na składnikach aktywnych celujących w problem i zaniedbują skórę pod kątem jej nawilżania i regeneracji.

W efekcie powstaje błędne koło: pogorszenie stanu bariery naskórkowej, jej większa przepuszczalność (dla alergenów, metabolitów mikrobioty, ale także składników aktywnych kosmetyków), co skutkuje nasileniem stanu zapalnego skóry i zwiększeniem ilości zmian skórnych.

W efekcie zaczyna być stosowana bardziej agresywna pielęgnacja, mająca na celu pozornie szybką poprawę stanu skóry, co znów skutkuje pogorszeniem stanu bariery naskórkowej. Bardzo dobrze, że masz w swojej pielęgnacji składniki aktywne polecane w acne, ale nie zapominaj o nawilżaniu i regeneracji.

Nieco inaczej jest w przypadku skór z trądzikiem różowatym. Wspomniana dermatoza dużo częściej dotyka osób ze skórą suchą/normalną, ale może też występować u osób ze skórą tłustą.

Suchość skóry a wiek

Aktywność gruczołów łojowych spada z wiekiem, więc wraz z upływem lat ryzyko suchości skóry wzrasta. Osoby mające problem z nadmierną aktywnością gruczołów łojowych w młodości mogą w wieku dojrzałym potrzebować więcej nawilżenia i regeneracji, ale nie jest to reguła. Wiele osób od najmłodszych lat boryka się z suchością skóry, a problem ten może nasilać się z wiekiem.

Sucha skóra wokół oczu – jak ją pielęgnować?

Skóra wokół oczu cechuje się mniejszą grubością oraz liczebnością gruczołów łojowych w porównaniu z resztą obszarów twarzy. W związku z tym jest dużo bardziej narażona na utratę nawilżenia, elastyczności i starzenie się. Jak więc pielęgnować suchą skórę wokół oczu?

Po pierwsze, nie pocieraj skóry podczas jej oczyszczania i wybieraj łagodne preparaty do demakijażu na bazie olejów i emulgatora.

Po drugie, stosuj na noc preparaty o bogatej konsystencji, które mają wysoko w składzie masło shea, oleje roślinne i woski – to wzmocni barierę naskórkową tej wrażliwej okolicy.

Po trzecie – nie zapominaj o lżejszej formule kremowej w pielęgnacji porannej.

Jeżeli skóra wokół oczu jest skrajnie sucha i podrażniona, możesz przemyśleć zastosowanie maści cholesterolowej. Ważne, aby do pielęgnacji okolicy oka wybierać bezpieczne, bezzapachowe formuły, których opakowanie zapewnia wysoką czystość masy produktu (opakowania typu airless czy z pompką).